Stellenbosch, Zuid-Afrika: dagplanning + beste wijnhuizen en bezienswaardigheden

Stellenbosch, Zuid-Afrika: wijn, luxe en mooie landschappen

Vanuit het bruisende Kaapstad is het nog geen uurtje rijden naar het rustige Stellenbosch in Zuid-Afrika. Deze regio is wereldberoemd om zijn fantastische wijnen, maar eigenlijk is er hier nog véél meer te ontdekken.

Vanuit de vele wijnhuizen krijg je formidabele panorama’s over de landschappen van Stellenbosch. Niet alleen de gemanicuurde wijnranken zijn fantastisch om te zien, want ook de ongerepte berglandschappen lijken weggeplukt uit een sprookjeswereld. Terwijl je van de ene wijnproeverij naar de andere rijdt, zal het dan ook niet lang duren vooraleer je verliefd wordt op de kronkelende baantjes met de almaar veranderende uitzichten.

Om optimaal van een lekker glaasje Zuid-Afrikaanse wijn te genieten, moet je die natuurlijk wel uitproberen met iets lekkers erbij. Gelukkig is Stellenbosch het culinaire hart van Zuid-Afrika en vind je hier dan ook het ene toprestaurant na het andere. Bovendien is de diversiteit er echt enorm! Probeer daarom zeker enkele lokale specialiteiten en wissel die ’s middags en ’s avonds af met Europese en zelfs Zuid-Amerikaanse delicatessen.

Aangezien Stellenbosch een klein paradijsje is, zorgen de hotels hier natuurlijk ook voor de nodige luxe.
Laat je lekker verwennen in één van de prachtige boetiek hotels of ga er helemaal voor en overnacht bij één van de meest exclusieve wijnhuizen van Stellenbosch. Het wordt ongetwijfeld een ervaring om nooit meer te vergeten!

Voor mij was een bezoek aan Stellenbosch in Zuid-Afrika de perfecte afsluiter van mijn mooiste rondreis tot nog toe.

Hoe geraak je in Stellenbosch?

Aangezien Stellenbosch zo dicht bij Kaapstad ligt, is het erg makkelijk om daar te geraken.

Met de huurauto

Met je eigen auto is de makkelijkste optie.

Een goedkope huurauto in Kaapstad vind je door prijzen te vergelijken.

De goedkoopste tarieven vind ik bijna altijd bij EasyTerra en Discover Cars. Bij hen kun je zelf ook kiezen welke soort verzekering je (extra) afsluit.

Ik zou wel aanraden om een all-in huurauto te kiezen. Bij dit type huurcontract ben je immers volledig verzekerd en word je zonder problemen terugbetaald als er zich een probleem voordoet. Deze service kost natuurlijk wel iets meer. Een all-in huurauto boeken kan bij Sunny Cars en Tui Cars.

Het voordeel van alle bovenstaande autoverhuurders is bovendien dat je je wagen gratis kan annuleren tot 24 of 48 uur op voorhand.

Als je kiest voor een eigen huurauto in Zuid-Afrika, dan is hier ook meteen nog een tip:

Als je –net zoals mij– Stellenbosch gaat bezoeken na een rondreis door Zuid-Afrika, dan is het geen slecht idee om je wagen eerst terug in te leveren in Kaapstad. Als je The Mother City goed wilt zien, heb je immers meerdere dagen nodig en dan kan je toch niet veel doen met een auto. Het is veel beter (goedkoper en handiger) om tijdens je vakantie in Kaapstad gewoon een Uber te gebruiken.

Eens je citytrip er op zit, kan je dan opnieuw een wagen huren en naar Stellenbosch verder trekken. Je bespaart zo niet alleen geld op een huurauto, want je voorkomt zo ook mogelijke inbraken. Spijtig genoeg is dat nog steeds een groot probleem in Kaapstad.

Stellenbosch wijntour

Anderzijds kan je Stellenbosch ook bezoeken met een tour vanuit Kaapstad.
Een huurauto heeft immers ook nadelen: je zal je een beetje moeten inhouden tijdens de wijnproeverijen, want ook in Zuid-Afrika mag je maar één glaasje op als je nog achter het stuur kruipt.

Bovendien hoef je bij een wijntour naar Stellenbosch ook niets meer zelf te regelen. De volledige route wordt voor jou uitgestippeld en omdat je zelf niet aan het rijden bent, kan je ook veel meer genieten van de mooie landschappen.
Het nadeel van zo’n tour is wel dat je hier maar één dag doorbrengt en zelf niets te zeggen hebt over het dagschema.

Gemiddeld kost een dagtour zo’n €50 per persoon. Uiteraard zitten wijnproeverijen, lunch, ophaalservice en een deskundige gids in die prijs inbegrepen.

De keuze ligt natuurlijk helemaal bij jezelf, maar persoonlijk zou ik aanraden om alleen voor een excursie te kiezen als je tijd beperkt is.

Met een huurauto zou ik hier minstens drie dagen blijven, want er valt hier echt veel te ontdekken. Bovendien is het ook gewoon een erg leuke regio om helemaal tot rust te komen.
Geloof me: eens je kennis hebt gemaakt met Stellenbosch in Zuid-Afrika, zal je niet snel meer weg willen!

Wijnproeverij Stellenbosch: de beste wijnhuizen in 3 dagen

Ga je Stellenbosch op eigen houtje verkennen? Zelf ging ik er drie dagen heen en dit was mijn reisroute:

Dag 1: Vertrek vanuit Kaapstad en bezoek van enkele wijnhuizen

Op de weg van Kaapstad naar Stellenbosch, kom je al snel het Vergenoegd Löw Wine Estate tegen. Dit prachtige wijnhuis bevindt zich pal naast een erg drukke baan, maar het domein is zo reusachtig groot waardoor je daar niks van zal merken. Naast het mooie witte gebouw, zal de grote vijver errond je wellicht ook opvallen. Dit wijnhuis staat immers niet alleen bekend om zijn uitstekende rode wijnen, maar is ondertussen ook wereldberoemd geworden door de dagelijkse ‘duck parade‘.

Op het wijndomein van Vergenoegd leven zo’n 1200 Indische loopeenden die ervoor zorgen dat slakken en ander ongedierte de wijnranken niet kapot maken. Eigenlijk kan je dit pluimvee dus zien als een soort van natuurlijke insectenverdelger! Omdat dit wijnhuis zo groot is, moeten de eenden meerdere keren per dag ingezet worden en natuurlijk bleef dit spektakel niet onopgemerkt bij de toeristen. Van maandag tot zondag worden de kwakende eenden van de ene naar de andere plaats begeleid om 10:30u, 12;30u en 15:30u. Als je vroeg genoeg vertrekt vanuit Kaapstad, dan kan je dus ontbijten tussen deze beestjes. Zelf vond ik de pannenkoekjes trouwens erg lekker!

Na dit aparte ontbijt, kan je verder rijden naar Babylonstoren: één van de oudste Kaap-Nederlandse boerderijen die prachtig werd gerenoveerd en nu dienst doet als een prachtige tuin om door te wandelen.

De tuin is onderverdeeld in verschillende zones en daar vind je telkens andere bloemen en planten. Bij aankomst krijg je ook een plannetje om precies te weten waar je door loopt, maar ik raad aan om gewoon het hele park op je eigen tempo te bezichtigen en een frisse neus op te halen in deze mooie en natuurlijke omgeving.

Persoonlijk vond ik de achterkant van dit domein het mooist. Daar vind je een prachtige serre met héél wat unieke planten. Vanuit deze houten kassen krijg je bovendien een fantastisch uitzicht over de feeërieke omgeving rond Babylonstoren. Niet ver van deze serre ligt ook het uitstekende Greenhouse restaurant. Kom wel op tijd, want het is hier altijd druk!

Aan de achterkant (en zijkant) ligt ook een stukje waar de open tuin werd omgetoverd in een stukje jungle. Het zachte ritselen van het bladeren in combinatie met het riviertje is echt bijzonder ontspannend!

Als je nog geen genoeg hebt gekregen van al die natuur, dan raad ik aan om je dag verder te zetten richting de Franschoek Pass. Langs deze kronkelende weg word je rustig meegenomen naar een fantastisch uitzichtpunt vanwaar je de hele regio kan aanschouwen. Vergeet zeker je fototoestel niet, want –zeker bij zonsondergang– toont Moeder Natuur hier het beste van zichzelf!

Dag 2: Wijnhuizen, natuur en bezienswaardigheden

Nadat je heerlijk de tijd hebt genomen om goed wakker te worden en misschien zelfs even in het zwembad van je hotel hebt geplonsd, is het alweer tijd om te lunchen. In plaats van op restaurant te gaan, raad ik aan om een picknick te boeken bij het Warwick Wine Estate. Doe dit wel voldoende op voorhand, want de plekjes zijn beperkt en daardoor vaak dagen op voorhand volzet!

Via de website kan je alleen voor twee personen boeken, maar als je ter plekke langs gaat (of telefoneert) is het ook mogelijk om een reservatie te maken voor één persoon.

Dit wijnhuis biedt verschillende ‘gourmet baskets‘ aan, zodat iedereen een tongstrelende ervaring kan meemaken! Naast een picknick mand die gevuld is met vlees, zijn er ook mogelijkheden voor vegetariërs en veganisten. En ook voor de kindjes is er een optie voorzien!

Na afloop zal je zeker geen honger meer hebben, want je krijgt echt een heel uitgebreid aanbod. Al dat lekkers doorspoelen kan natuurlijk ook met een bekroond wijntje van Warwick Wine Estates terwijl je ook nog eens mag genieten van de fenomenale uitzichten vanaf  dit grote grasveld.

Als je even wilt bekomen van al die overheerlijke wijntjes, dan moet je zeker een bezoek plannen aan de Dylan Lewis Sculpture Garden.

Dylan Lewis is een bekende Zuid-Afrikaanse kunstenaar die bijzonder mooie beeldhouwwerken maakt en in deze tuin worden enkelen daarvan tentoon gesteld. Nog maar zelden werd ik zo omver geblazen door kunst. De combinatie tussen de rauwe sculpturen en de gemanicuurde, maar toch wilde, tuin is gewoon perfect. Er zit een bepaalde soort beweging in de beeldhouwwerken die ze als het ware tot leven doen komen.
Zelfs als je geen grote fan bent van kunst, raad ik nog aan om dit domein te bezoeken. Deze tuin is gewoon te mooi om te missen!

Vergeet wel niet dat een bezoek aan de Dylan Lewis Sculpture Garden alleen op afspraak kan. Dat kan individueel of met een gids geregeld worden via de website of via de telefoon (+27 (0)21 880 0054).

Om deze prachtige dag perfect af te sluiten, staat er nog één wijnproeverij in Stellenbosch op de planning. De wijntjes van Delaire Graff worden door velen bejubeld als misschien wel de lekkerste van Zuid-Afrika. Vanop het terras kan je een uitgebreide of beperkte wijnproeverij doen, terwijl je uitkijkt op een prachtig landschap. En als de zon onder gaat wordt dat allemaal nóg mooier. Aan de ingang staat hier trouwens ook zo’n mooi beeld van Dylan Lewis dat perfect dienst doet als voorgrond voor een mooie foto.

Het Delaire Graff Estate is duidelijk één van de exclusievere wijnhuizen en als je wilt kan je hier dan ook allerlei luxueuze arrangementen boeken.

Dag 3: Nagenieten en terug naar Kaapstad

Vooraleer je Stellenbosch verlaat, moet je natuurlijk nog één wijnproeverij doen.

Uva Mira Mountain Vineyards was mijn persoonlijke favoriet en dat heeft alles te maken met de locatie van dit wijnhuis. Omdat de wijnranken hier op een grotere hoogte groeien, krijgt het drankje immers een specialere smaak. En daar kon ik wel van genieten! Net zoals bij de meeste vineyards krijg je van hier natuurlijk ook fantastische uitzichten over Stellenbosch.

Als je nog niet te veel hebt gedronken en nog wat tijd over hebt, kan je vandaag ook nog een tweede wijnproeverij doen in Stellenbosch. Je bent hier immers niet elke dag… Hidden Valley Wines is een relaxed wijndomein (met heel vriendelijke obers!) waar je ook enkele van hun bekroonde drankjes kan uitproberen. Geniet ondertussen van het uitzicht, want ook hier is het echt fantastisch!

Blijf gerust nog wat langer in de regio en ga rustig tafelen vooraleer je terug keert naar Kaapstad. Zo geniet je nog een beetje langer van de prachtige omgeving en schud je ook dat laatste restje alcohol uit je bloed. Op voorwaarde dat je geen wijntje bij je lunch of avondeten neemt, natuurlijk!

Lekker eten in Stellenbosch

Stellenbosch staat niet enkel bekend als een uitstekende wijnregio, want ook voor overheerlijk eten ben je hier aan het goede adres!
Kies trouwens niet alleen voor de traditionele restaurants! Bij veel wijnhuizen in Stellenbosch kan je op een originele manier picknicken of ontbijten en uiteraard is dat altijd tot in de puntjes verzorgd!

Hier zijn alvast mijn favoriete restaurants in Stellenbosch (of leuke plekjes om te eten):

  • Picknicken bij  Warwick Wine Estate – Zoals ik hierboven al beschreef, vond ik dit één van de leukste én lekkerste plekjes om te lunchen. Er wordt gedacht aan vleeseters, vegetariërs en veganisten en je krijgt echt waar voor je geld. Bovendien zijn de uitzichten vanaf je picknick plekje ook nog eens subliem.
  • Mexciaanse lekkernijen bij Cosecha restaurant – Ik had het eerlijk gezegd nooit verwacht, maar ik heb nog nooit zo’n lekker Mexicaans gegeten als in Zuid-Afrika! De guacamole als voorgerecht is overheerlijk, maar ook de burrito doet mij nog steeds watertanden. Verwacht je trouwens niet aan eenvoudig street-food, want dit is echt wel een uitstekend restaurant die heel wat tijd stopt in het maken van hun lekkere gerechtjes.
  • Sterren tellen bij Rust en Vrede restaurant – Als je naar Stellenbosch in Zuid-Afrika reist, dan ben je ongetwijfeld een levensgenieter. Een avondmaal in een sterrenrestaurant moet dan ook op de planning staan! Dit restaurant is zeker niet goedkoop, maar je krijgt er wel overheerlijk eten en een leuke ervaring voor terug. Boek wel voldoende op voorhand! Plekjes zijn vaak al weken vooruit volzet.
  • Speciaal en met een mooi uitzicht: Kunjani Restaurant – Verscholen op het Kunjani wijndomein, vind je dit gezellige restaurant met overheerlijke kookkunsten. De uitgebreide kaart, de vriendelijke bediening en –hoe kan het ook anders– het fantastische uitzicht zorgen voor een echte totaalbeleving!

Andere dingen om te doen en bezienswaardigheden in Stellenbosch, Zuid-Afrika

In de dagplanning hierboven somde ik al enkele bezienswaardigheden in Stellenbosch op, maar natuurlijk is er hier nog veel meer te zien!

Bezoek een markt in de weekends

Als je Stellenbosch in Zuid-Afrika tijdens een weekend bezoekt, dan is er nog meer te doen dan anders!

De vele marktjes zorgen immers voor een nog grotere levendigheid. De Slow Food Market (zaterdag van 9u tot 14u) betovert iedereen met heerlijke lokale gerechten, de Blaauwklippen Family Market (zondag van 10u tot 15u) richt zich meer op families met een soort van rommelmarkt en natuurlijk ook heel wat eten en drinken en ook Root44 Market (zaterdag en zondag van 9u ’s morgens) zorgt voor een combinatie van hippe spullen, prachtige kunstwerkjes en overheerlijke hapjes en drankjes.

Jonkershoek Nature Reserve

Stellenbosch wordt omringd door prachtige natuur en een dagje doorbrengen in het Jonkershoek Nature Reserve is de beste manier om daar optimaal van te genieten. Dit UNESCO werelderfgoed is te verkennen door echt iedereen, want er zijn hikes van amper vijf kilometer tot heuse trektochten van bijna twintig kilometer lang. Alle wandelingen zijn prachtig, maar de meest uitdagende geven je ook de allermooiste panorama’s!

Als je niet alleen aan deze wandeling wilt beginnen, dan is het ook goed om te weten dat er gegidste trektochten worden georganiseerd.

Aardbeien en bessen plukken bij Polkadraai

Wil je je lichaam na al die alcoholische drankjes even een detox geven? Dan is een bezoek aan de Polkadraai aardbijenboerderij een goed idee!
Van september tot januari mag je hier heerlijk verse aardbeien en bessen komen plukken die je daarna uiteraard mag verorberen. Het plukken is op zich best leuk, maar het is toch de bijzonder mooie omgeving die dit echt een leuke activiteit maken.

Bezoek de Kayamandi Township

Een groot deel van de Zuid-Afrikaanse bevolking is erg arm. Omwille van deze armoede of door het vreselijke Apartheid regime zijn er overal in het land sloppenwijken ontstaan die ook wel ‘Townships‘ worden genoemd.

Net zoals in Kaapstad en Johannesburg, kan je ook in Stellenbosch zo’n Township bezoeken. Tijdens deze rondleiding krijg je de verhalen van locals te horen, neem je een kijkje in de levensomstandigheden van de bevolking en leer je natuurlijk meer bij over deze mensonwaardige situatie.

Als je van plan bent om zo’n tour te boeken, probeer er dan wel eentje uit te kiezen die de inwoners van deze sloppenwijken echt steunt of dat je in ieder geval wordt begeleid door een (ex-)inwoner van zo’n Township.

De wijntram

Eigenlijk is dit een activiteit in Franschoek, maar omdat het zo dicht bij Stellenbosch ligt vermeld ik het toch maar even. De wijntram verbindt veertien verschillende wijngaarden met elkaar en onderweg kan je -naast een lekker wijntje- genieten van fantastische uitzichten in dit authentieke vervoersmiddel. Vroeger werd deze tram gebruikt om fruit tussen de verschillende wijngaarden te verschepen maar in de tegenwoordige tijd zijn ze gewoon één van de leukste dingen om te doen in Stellenbosch.

Wat te doen in Stellenbosch centrum?

Naast al deze bezienswaardigheden en wijnhuizen in Stellenbosch, is er natuurlijk ook een centrum dat je kan ontdekken.
Ik moet toegeven dat er hier niet héél veel te zien is, maar toch… Er zijn enkele plekjes die wel het ontdekken waard zijn!

Zo vind je in dit pittoreske stadje het oudste stadhuis van Zuid-Afrika, maar ook het oudste hotel (d’Ouwe Werf), de oudste botanische tuin van een universiteit in Zuid-Afrika (Stellenbosch Botanical Gardens) en de oudste straat in een dorp (de origineel genaamde ‘Dorpstraat’).
Als je wel houdt van al die historische charme, dan moet je ook een kijkje nemen bij de Nederduits Gereformeerde kerk.

En ook een bezoek aan Oom Samie Se Winkel zal je dan wel kunnen smaken! Dit prachtige stukje geschiedenis is in tweehonderd jaar tijd nauwelijks veranderd en combineert eigenlijk een museum met een winkeltje waar echt alles wordt verkocht.

Als je hier toevallig in juli bent, dan is het goed om te weten dat er in deze maand telkens een groots wijnfestival wordt gehouden. En ook als je in een andere periode langskomt, kan je het leven hier vieren! Het nachtleven is hier immers bruisend en de wijntjes vloeien altijd rijkelijk!

Hoe lang in Stellenbosch?

Met de wijntours naar Stellenbosch vanuit Kaapstad zie je al een heel groot deel van deze mooie regio in één dag, maar voor de beste ervaring blijf je volgens mij beter iets langer. Om die reden zou ik drie dagen als minimum aanbevelen.

Na enkele dagen heb je de beste wijnhuizen wel gezien, maar het relaxte sfeertje, de lekkere restaurants en de mooie natuur zorgen er ongetwijfeld voor dat je je hier onmiddellijk thuis voelt. Zeker na een drukke reis langs de mooiste bezienswaardigheden van Zuid-Afrika is de rustige omgeving van Stellenbosch erg welkom. Volgens mij is het dan ook de ideale afsluiter van je reis.

Is Stellenbosch veilig?

Absoluut.

In de meeste delen van Zuid-Afrika wordt het niet aangeraden om nog over de straten te wandelen eens het avond of nacht is. In Stellenbosch (centrum) was dit geen enkel probleem, op voorwaarde dat je niet paradeert met dure en opzichtige spullen.

Leuk overnachten in Stellenbosch, Zuid-Afrika

Als je jezelf enkele dagen culinair laat verwennen in Stellenbosch, dan moet je dat natuurlijk ook doortrekken naar je overnachting. Er zijn tal van prachtige hotels die je hier goed in de watten leggen.
Hier zijn alvast vijf tips:

River Manor Boutique Hotel

Ikzelf verbleef drie dagen in het prachtige River Manor Boutique Hotel en ik kan het ook alleen maar aanbevelen.

Van de vriendelijke service tot de de ruime, moderne en nette kamers tot de twee verfrissende zwembaden: alles is hier tot in de puntjes geregeld.
Hoewel dit luxe hotel zich op wandelafstand van het bruisende stadscentrum bevindt, zit je hier erg rustig zodat je stilletjes kan nagenieten van al die wijnproeverijen.

Het behulpzame personeel helpt je met al je vragen en regelt wijnproeverijen, restaurants en nog veel meer als je dat wenst. ’s Morgens staan ze ook altijd voor je klaar bij het uitgebreide ontbijt.

Deze kleinschalige accommodatie straalt luxe uit en wil alleen maar het beste voor haar gasten, maar toch zie je dat niet in de prijs. Je kan hier immers al slapen vanaf €50 per nacht!

Oude Werf Hotel

Centraal in Stellenbosch ligt het Oude Werf Hotel. Dit pareltje overlaadt zijn gasten met luxe en moderne gemakken. Zo is er een prachtig buitenzwembad en zijn de kamers voorzien van een verkoelende airco.

De kamers van dit gerenoveerde gebouw zijn prachtig aangekleed met moderne elementen en hebben stuk voor stuk een prachtig uitzicht over de dromerige binnenplaats.
Mocht je de bovenstaande restaurant tips niet voldoende vinden, dan zal het hotelrestaurant je vast en zeker bevallen!

Een overnachting in het klassevolle Oude Werf Hotel kan vanaf €120 per nacht.

MolenVliet Vineyards

Vlakbij de Banhoekvallei, ligt het luxueuze Molenvliet Wine & Guest Estate. Dit viersterrenhotel heeft alles wat je maar kan wensen en dat temidden van een prachtig groene omgeving. De comfortabele kamers zijn ruim en voorzien van alle gemakken en bieden bovendien ook nog eens spectaculaire uitzichten over de Simonsberg.

Ook vanaf het gemeenschappelijke buitenzwembad krijg je oogverblindend mooie uitzichten. Je kan al overnachten in dit droomhotel vanaf €100 per nacht.

Banhoek Lodge

De Banhoek Lodge is nog zo’n luxueus pareltje vanwaar je het ene na het andere spectaculaire uitzicht geniet. Dit viersterrenhotel is dan ook omringd door groene wijngaarden en indrukwekkende bergen. Deze lodge beschikt over uiterst ruime kamers met een moderne inrichting. Vanaf het balkon kan je bovendien nog meer genieten van de fantastische uitzichten.

Na een drukke (of dronken?) dag vol wijnproeverijen, is een duik in het verfrissende zwembad een must.

Ben je helemaal betoverd door de Banhoek Lodge? Eén nachtje slapen in dit dromerige hotel kost je €116.

Stellenbosch Manor

Op amper één kilometer van het centrum, ligt Stellenbosch Manor. Dit viersterrenhotel heeft een verkoelend zwembad dat wordt omringd door een groene oase. Zo kom je helemaal tot rust na een dagje vol met activiteiten! Als je nog meer tours en uitstapjes wilt plannen, kan je trouwens altijd beroep doen op het vriendelijke en behulpzame personeel.

De ruime kamers zijn ingericht met een mix van moderne en klassieke elementen en de prachtige badkamers hebben telkens een bad én douche.

Een overnachting in Stellenbosch Manor kan al vanaf €97 voor een tweepersoonskamer.

Ga ook eens naar Franschoek!

Stellenbosch wordt gezien als de ‘wijnhoofdstad’ van Zuid-Afrika, maar natuurlijk zijn er wel meer gebieden die overheerlijke wijntjes produceren!

Vlak tegen Stellenbosch ligt het al even charmante Franschoek. Deze regio wordt ook gekenmerkt door prachtige en historische wijnhuizen en velen daarvan zijn ook bekroond voor hun lekkere drankjes.
Franschoek is over het algemeen iets rustiger dan Stellenbosch en dus is het misschien wel een leuk idee om ook hier één nachtje of meer te overnachten.


Geplaatst

in

door

Tags:

Reacties

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *